Beleef het zelf!
~ vrijdag 16 maart 1753, waar ga jij dineren? ~
Je bent uitgenodigd op een visbanket in een Leuvens kapucijnenklooster, maar ook op een groentenmaal in een gezin van kaarsenmakers en op een vleesmaal bij Theodor d'Eynatten, de burgemeester.
In het najaar publiceren we de prijzen van deze menu's!
Menu
- Dit menu kan nog wijzigingen ondergaan -
Dranken: (naar keuze/believen)
Liemonade
Lovensch kleinbier (de drank van de gewone man/vrouw) | Lovensche witte (het betere tarwebier)
Lovensche wijn (rood/wit) | Rijnse wijn (wit) | Bourgognewijn (rood)
Menu A : Visbuffet in een klooster (kies zelf je gerechten maar minstens 3 want voor- en hoofdgerecht in één gang)
Kervel-rapensoep | Visbeestekenstaart | Spruiten met kruidnagel | Botersaus | Spinazie in tarwebloem | Paté van kabeljauwlever | Gebraden zalm | Gegrilde kreeft met peterselie
Het dessertenbuffet (idem naar keuze, kies 1 of meerdere)
Wijngestoofde peren | Amandelen met kardemom | Moskovische tulbandbisquit | Gekonfijte appelsienschil | Giersttaartekens met kurkuma. En/of kies voor reeds klaargemaakte zaken voor bij de koffie of thee na het diner: Wijnballen (snoepjes) | Speculaas uit den tijd
Menu B : Vegan diner in het gezin Mertes, kaarsenmakers
voorgerecht Delicieuze rijstsoep, daartoe selder en schorseneren | nootmuskaat
hoofdgerecht Kapucijner-prei-kerrieschotel
dessert Framboose koekjes en Zoute krakelingen (de krakelingen reeds gemaakt)
Menu C: Vleesgerechten bij de burgemeester
voorgerecht Rijke vleessoep
hoofdgerecht Kalfsrollade | Mosterdsaus | Ajuin in boter en laurier gestoofd | Aardappel
dessert Sukoladevlaa | Macarons (de macarons reeds gemaakt)
Verloren kost van Leuven
Loven, eene stadt in Brabant, 5 uren van Diest ende 4 uren van Mechelen ende Brussele, 3 ure van Thienen, Aerschot ende Tervuren, is eene groote, schoone stadt Ja de aldergrootste van Nederland in haere vestinge, heeft een universiteijt met 20 collegien, heeft 8 poorten, 9 merckten op haere mueren 59 torens den grootsten is den verloren kost, heeft 13 bolwerken 14 water meulens 12 schoone straeten ende 140 kleijne straeten met 16 steene bruggen heeft 5 parochiale kercken de grootste is S. Peeters, de Abdije van S. Gertuijde S. Michiels S. Jacobs ende S. Avintinius met seer vele ander kercken, schoone gebouwen soo van huijsen cloosters collegien ende kercken, met een schoon stadt huijs, hare reviere is de Dijle met een schip vaert op Antwerpen, de H. Margarita dienst maegt is alhier tot Loven gemarteliseert ende in de Dijle verdroncken haer H. Lichaem ligt in S. Peeters kercke alhier alwaer het in vele mirakelen uijtgschenen heeft [...] De Lovenaers zijn braeff, goet hertig, vrolijck ende blijgeestigh en ´t en is geen wonder want goeden wijn ende Lovens bier veroorsaakt blijschap vreugt ende plesier.
Zo tastbaar én plezant beschrijft monnik Michael van Wersbeek de stad in zijn eigenhandig geschreven kookboek 'Den Armen Cock'. Joannes Beullens uit Molenbeek-Wersbeek trad toe tot de orde der Kapucijnen op 16 juli 1750 in Leuven - jawel, op de Kapucijnenvoer: daar was voor de Kruidtuin het klooster van de Kapucijnen, afgebroken in 1802 -, waar hij de naam broeder Michael van Wersbeeck kreeg. Hij brengt zijn leven door in verschillende kapucijnenkloosters, waar hij tuinman en kok is. Na Leuven volgden nog verblijven in Maastricht, Brussel, Kortrijk en Aarschot waar hij in 1781 overlijdt (54 jaar).
Naast zijn passie voor God is broeder Michael duidelijk ook gebeten door een begeerte voor smakelijk eten. Tientallen jaren werkt hij aan zijn kookboek en pent er meer dan 150 recepten in neer. Een schat aan informatie over de achttiende-eeuwse eetcultuur - inclusief de vlekken van etensresten van lang vervlogen maaltijden. Ook tekent hij de plaatsen waar hij zijn leven doorbrengt, het resultaat zijn sympathieke en op zijn minst hoogst ongewone tekeningen. Leuven in de achttiende eeuw lijkt wel een machtige boot-/grootstad aan de Dijle.
Geschenkmaaltijden
Meest tot de verbeelding sprekend echter zijn de beschrijvingen van 'geschenkmaaltijden' die hij in zijn carrière als kok bereidde en verorberde. Dat waren (vr)eetfestijnen, aan de monniken aangeboden en betaald door gulle schenkers. Broeder Michaël schrijft waarom zijn kookboek nuttig is:
[...] hoe men sal cooken volgens de armoede van onsen staet en conditie als ook volgens de rijcke en machtige weldoenders de welke somtijts comen maeltijden te geven aen de Eerwaarde Paters Capucienen, ende dan wel te passe comt dat men oock eenigsints de spijsen can kooken ende accommodere.
Verre van de dagelijkse kost van de monniken, geven die uitbundige 'charitatemaaltijden' een fascinerende inkijk in deze kloosterpraktijk. Deze banketten waren omstreden, en in periodes zijn er dan ook verboden van kracht op geweest - die misschien ook niet echt werden nageleefd; heimelijk of minder openlijk ging men er misschien ook dan toch meer door.
Maar wáárom schonken rijke lieden zo af en toe feestmalen aan kloosters? Het antwoord is net zo simpel als logisch: het zijn pogingen om je zielenheil af te kopen. Als je wat broeders gunstig kunt stemmen met een geweldig banket dan bidden zij voor je ziel en kom je na je dood ondanks al je zonden wellicht toch in de hemel en niet in de hel of het gevreesde eeuwige vagevuur. Iedereen wint!
3 gangen, 78 plats
Het kapucijnenklooster van Leuven valt in maart 1753 de eer te beurt van een geschenkmaaltijd. Broeder Michael bereidt de maaltijd mee, en schrijft:
Charitaete ende thracktatie gegeven van de seer edele ende hooggeleerde heeren, mijn heeren der compagnie der universiteijt der stadt Loven aen de eerw. Paters Capucienen des convents van Loven. Dese maeltijt is van [...] groote schotelen ende klijne gekookt door den godtvruchttigen br. Amatus van Mechelen cock der eerw. Paters Capucienen van Loven, ende br. Justus van Pues ende br. Michael van Wersbeeck Novitien, in meert 1753.
Het feestmaal bestaat uit drie gangen, en die zien er heel anders uit dan wat wij vandaag zouden serveren - broeder Michael tekende ook de tafelschikking dus zo weten we precies hoe een tafel werd volgezet! Een grote tafel werd bij iedere gang vol schotels gezet:
De eerste gang: grote schotels met stockvisch (gedroogde vis), soppe, beestkens (taart/pastij met verschillende vissen) en aberdaen (ingezouten kabeljauw) en kleine schotels met boter, spruijte, schrosene, spenagi, penskens (gevulde kabeljauwmagen), jaleij, levers en snock. Van elk gerecht stonden er meerdere schotels op de tafel, liefst 19 in totaal.
Gang twee: grote schotels met carper, salm gebraden, cabelia, vispastij, oosters, steur, eelbot en carper gestooft en kleinere schotels met worst, berp (barbeel), palingh, anschovi, cabelia, aladob (vispreskop), maes creften, snock, salm, geuwen (riviergrondel) en oosters. Dat alles netjes op 31 schotels.
De derde gang: nog eens een whopping 28 schotels: grote schotels met peiren, amandelen, taertkens, confittuertaert, turckenmuts (een zoetvlezige pompoen) en amandeltaert en nog wat kleine schotels met bisquit, macron, wijnbol (snoepje), salm, orangi, nog een andere soort bisquit, mastelle, speculati, erten en bonen (in suiker, à la suikerbonen).
Religieuze voorschriften in het klooster bepaalden dat er gewoonlijk veeleer sober diende te worden gegeten. Zo kunnen we vandaag misschien begrijpen waarom de monniken een geschenkmaaltijd met veel vreugt en plesier in ontvangst namen. En misschien zelfs ook wanneer het zogezegd verboden was.
Aan de hand van de recepten van Broeder van Wersbeek en met behulp van ook nog andere kookboeken uit de periode rond 1750, stelden we de bovenstaande drie menu's samen. Smakelijk!